Samo zrozumienie, czym jest opcja giełdowa jest zdecydowanie ułatwione, kiedy pozna się profile wypłaty. Są to wykresy budowane przy wykorzystaniu ceny instrumentu bazowego oraz profilu zysku i straty dla inwestora posiadającego pozycję w opcji. Ponadto profile wypłaty są niezmiernie ważne podczas budowania strategii składających się z różnych instrumentów, np. opcji i kontraktów terminowych lub też różnych opcji, tak kupowanych, jak i sprzedawanych. Dlatego też każde oprogramowanie mające ułatwiać inwestowanie z użyciem opcji powinno mieć możliwość graficznej prezentacji strategii planowanych i realizowanych przez gracza opcyjnego. Kupno opcji call Weźmy przykład inwestora, który kupuje opcję call na indeks Wig20. Opcja ta ma cenę wykonania na poziomie 2500 pkt, co oznacza, że posiadacz takiej opcji będzie miał prawo kupna instrumentu bazowego właśnie po cenie 2500 punktów indeksowych, nawet jeśli indeks znajdzie się dużo wyżej. Profil wypłaty takiej opcji wygląda następująco: Profil wypłaty dla posiadacza opcji obrazuje zielona linia. Do poziomu 2500 pkt przebiega ona płasko na poziomie 0 zł, gdyż posiadacz takiej opcji w przypadku jej wykonania nie otrzyma żadnych środków pieniężnych. Opcja pozostanie więc niezrealizowana. Jednak powyżej ceny wykonania zakrzywia się ona w górę i wskazuje coraz wyższy przychód dla inwestora, który uzależniony jest od ostatecznej ceny rozliczeniowej opcji. I tak jeśli wyniesie ona 2600 pkt, inwestor otrzyma 1000 zł, jeśli 2750 pkt, będzie to 2500 zł itd. Czerwona przerywana linia jest dla nas aktualnie nieistotna, gdyż oznacza ona poziom indeksu Wig20 w dniu sporządzania niniejszego wpisu. Trzeba jednak pamiętać, o czym niedawno pisałem, że za nabycie opcji trzeba zapłacić pewną sumę pieniężną, zwaną premią opcyjną. Dlatego też nie można rozpatrywać profilu wypłaty jako „surowego”, ale trzeba w nim uwzględnić koszt zakupu opcji. W poniższym przykładzie przyjąłem premię opcyjną w wysokości 69,75 pkt. Opcje indeksowe na Wig20 notowane są w punktach wartych 10 zł każdy, a więc inwestor poniesie koszt zakupu takiej opcji w wysokości 697,50 zł. Skorygowany wykres wygląda następująco: Jak widzicie zielona linia obrazująca profil wypłaty opcji uległa obniżeniu o 697,50 zł, co obrazuje koszt nabycia poniesiony przez inwestora. Jeśli w dniu rozliczenia instrument bazowy znajdzie się poniżej 2500 pkt lub osiągnie dokładnie tę wartość, inwestor poniesie maksymalną możliwą stratę, która równa jest kosztowi nabycia opcji. Również wykonanie opcji powyżej poziomu 2500 pkt nie zawsze oznacza zysk dla inwestora, gdyż musimy najpierw zrekompensować koszt nabycia opcji. Jak obliczyć prób opłacalności tej inwestycji? Należy do ceny wykonania dodać zapłaconą premię opcyjną. W omawianym przypadku będzie to 2569,75 pkt. Dopiero powyżej tego poziomu transakcja zaczyna generować zyski. Kupno opcji put Weźmy teraz przykład inwestora, który liczy na spadki instrumentu bazowego i dokonuje transakcji kupna opcji sprzedaży. Tym razem kupuje on opcję put z ceną wykonania 2400 i płaci za nią 85,5 pkt. Profil wypłaty dla takiej transakcji przedstawia się następująco: Kupno opcji put sprawia, że inwestor osiąga zyski wtedy, gdy cena rozliczeniowa znajduje się poniżej strike’a opcji. Tutaj również należy uwzględnić koszt zakupu opcji, z tym że przy opcjach put odejmujemy zapłaconą premię od ceny wykonania. W rezultacie punkt opłacalności znajduje się na poziomie 2314,50 pkt. Dopiero wykonanie opcji poniżej tej ceny sprawi, że inwestor osiągnie zysk na transakcji. Maksymalna strata równa jest zapłaconej premii opcyjnej i wynosi 855 zł. Wystawienie opcji call Pamiętajmy, że opcje można nie tylko kupować, ale również wystawiać, czyli zajmować na nich krótką pozycję. W takiej sytuacji inwestor otrzymuje początkowo premię z tytułu sprzedaży opcji (równą premii płaconej przez nabywcę instrumentu), ale w zamian zobowiązany jest do wypłaty nabywcy kwoty rozliczenia, czyli różnicy między ceną rozliczeniową a strikiem opcji. Ważne jest tutaj zastrzeżenie, że odpowiedzialność finansowa wystawcy opcji jest niemal nieograniczona, przez co wystawianie „gołych” opcji jest strategią bardzo ryzykowną i wymaga wnoszenia depozytów zabezpieczających. Spójrzmy więc na profil wypłaty wystawionej opcji call. Podobnie jak w pierwszym przykładzie, cena wykonania opcji do 2500 pkt, a premie opcyjna to 69,75 pkt. Zbudowany w ten sposób wykres jest odwrotnością profilu wypłaty nabywcy opcji, a osią symetrii jest poziom 0 zł. Próg opłacalności również ustanowiony jest na poziomie 2569,75 pkt, jednak występuje tutaj odwrócenie obszarów zysku i straty. Jeśli w chwili rozliczenia indeks znajdzie się na poziomie 2500 pkt lub poniżej, wystawca opcji otrzymuje maksymalny zysk w wysokości 697,50 zł. Wynika to z faktu, iż nabywca nie decyduje się na wykonanie swojego prawa wynikającego z opcji, a wystawca inkasuje premię za wystawienie opcji. Jednak powyżej poziomu 2500 opcja będzie już wykonana przez jej nabywcę. W rezultacie w przedziale 2500-2569,75 pkt wystawca opcji ciągle jest zyskowny, ale już w mniejszym stopniu. Natomiast powyżej poziomu 2569,75 pkt zaczynają się straty, które nie są w żaden sposób ograniczone. Jeśli indeks dotrze do poziomu 3000 pkt, strata przekroczy kwotę 4300 zł. Jest to wielkie ryzyko wystawiania niezabezpieczonych opcji i trzeba o nim pamiętać. Wystawianie opcji put W przypadku wystawiania opcji put, sytuacja przedstawia się podobnie, czyli obszary zyskowności stanowią odwrócenie sytuacji nabywcy opcji. Spójrzmy na profil wypłaty: Wystawca opcji osiąga maksymalny zysk w wysokości 855 zł w sytuacji niewykonania opcji przez jej nabywcę. W przedziale 2314,50-2400 pkt inwestor ciągle osiąga zysk, ale zawiera się on w przedziale 0-855 zł. Natomiast poniżej progu opłacalności (2314,50 pkt) inwestor ponosi stratę, która zwiększa się w miarę osiągania przez indeks coraz niższych poziomów. Ryzyko jest tutaj ograniczone możliwością spadku indeksu do zera. Jest to mało prawdopodobne, ale gdyby tak się stało, strata wyniesie 23 145 zł, czyli ponad 27-krotnie przewyższy możliwy do osiągnięcia zysk. Profil wypłaty zmiennym jest O opcjach mówi się, że są instrumentami o nieliniowym profilu wypłaty. Weźmy przykład kontraktu terminowego. Na każde 10 punktów indeksowych przypada zysk lub strata w wysokości 10 punktów na kontrakcie, czyli 100 zł (dla mnożnika 10zł za punkt) na plus lub minus dla inwestora. W przypadku opcji sprawa jest znacznie bardziej skomplikowana. Jak widzicie na powyższych wykresach, profil wypłaty jest załamany w miejscu właściwym dla ceny wykonania opcji. Można więc powiedzieć, że profil ten jest „dwuliniowy”, gdyż z jednej strony strike’a przebiega on ukośnie, a z drugiej poziomo. Niestety, nie jest to do końca prawda. Przedstawione powyżej profile wypłaty poszczególnych opcji są prawdziwe, ale tylko w chwili wykonania opcji. W każdej chwili do tego momentu profil wypłaty wygląda nieco inaczej. Wynika to z faktu, że ostateczne profile wypłaty obejmują właśnie „wypłatę” czyli przepływ środków pieniężnych, który będzie miał miejsce w chwili wykonania opcji. Wtedy też będzie miała znaczenie jedynie tzw. wartość wewnętrzna opcji. Profile wypłaty konstruowane dla opcji posiadających jeszcze trochę „życia” przed sobą, uwzględniają również tzw. wartość czasową, która jest parametrem w wysokim stopniu zmiennym. Wpływa to w znaczący sposób na wygląd profilu wypłaty, ale o tym napiszę już w kolejnym wpisie.